Amrit

Stanowisko archeologiczne w Syrii położone ok. 7 km na południe od miasta Tortosa (Tartus) przy ujściu rzeki Amrit do Morza Śródziemnego. Amrit (greckie Marathos – Μάραθος, arabskie عمريت) zajmuje powierzchnię ok. 6 km kwadratowych. Już u schyłku 3 tys. przed Chr. znajdowało się tutaj miasto założone przez Amorytów. Jednak Amrit znane jest przede wszystkim z wyjątkowo dobrze zachowanych budowli fenickich z VI i V w. przed Chr.: świątyni, wież grobowych, stadionu oraz wielu cennych inskrypcji i dzieł sztuki odnalezionych podczas prac archeologicznych.

W 1 tys. przed Chr. Amrit było ważnym fenickim centrum religijnym. Znajdowała się w nim świątynia bogów Melkarta i Eszmuna. Miasto znajdowało się pod polityczną dominacją Arados – innego miasta leżącego na pobliskiej wyspie Arwad. Za czasów Aleksandra Macedońskiego Amrit uznawane było za jedno z największych miast portowych w regionie. W roku 219 przed Chr. zerwało z supremacją Arados, którego wojska w odwecie zniszczyły Amrit w roku 148 przed Chr.

Świątynia w Amrit jest jedną z najlepiej zachowanych świątyń fenickich. Uczeni datują jej powstanie na V wiek przed Chr. „Składa się z wielkiego ogrodzenia ze świętym basenem o wymiarach 48x38 m, wypełnionym pierwotnie wodą” (S. Moscati, Świat Fenicjan, Warszawa 1971). Świątynię wzniesiono na planie prostokąta z portykiem, wewnątrz którego znajdowała się kapliczka. Polecamy jej fachowe opisy w książkach Sebastiano Moscati’ego oraz Michała Gawlikowskiego.

Na terenie nekropoli, złożonej w większości z grobów szybowych, odkryto monolityczne pomniki w formie dziesięciometrowych wież z sześciokątną podstawą i cylindrycznym korpusem. Pomniki te pochodzą z V i IV wieku p.n.e. Ze względu na kształt przypominający wrzeciona dwa z nich nazywane są przez miejscową ludność meghazil (po arabsku „wrzeciono”). Trzecia z wież (Burdż al-Bezzaq – „Wieża Ślimaka”) jest oddalona od dwóch poprzednich o ok. 0,5 km. Wieże są częściowo wykute w litej skale, a częściowo zbudowane z wielkich bloków skalnych. Zdobione są w mieszanym stylu fenicko-persko-hellenistycznym, ale zdradzają również wpływy sztuki egipskiej. Pod każdą wieżą znajdują się niewielkie podziemne komory grobowe, w których zmarłych chowano w okazałych sarkofagach. Budowle pochodzą prawdopodobnie z różnych okresów – najstarsza z przed podboju perskiego, a dwie młodsze zdradzają wpływy greckie.

W Amrit odnaleziono liczne fragmenty posągów z IV i III wieku przed Chr., jak głowy lub torsy męskie odziane w skóry lwów i obcisłe tuniki. Sarkofagi oraz wiele innych ciekawych przedmiotów z nekropoli można zobaczyć w Muzeum Archeologicznym, które znajduje się w dawnej Katedrze w Tortosie. W Luwrze przechowywana jest stela z Amrit przedstawiająca boga w egipskim stroju królewskim, który stoi na grzbiecie lwa i trzyma w rękach maczugę oraz małego lwa za tylne nogi.

Najważniejsze miejsca do zobaczenia: świątynia Melkarta i Eszmuna, dwie wieże grobowe (meghazil).

Pozostałe miejsca: wieża grobowa zwana Wieżą Ślimaka (Burdż al-Bezzaq), stadion.

Zalecany minimalny czas pobytu: 1 godzina.

Na zdjęciu: Świątynia Melkarta - Herkulesa.

Tekst: Maciej Kołodziejczyk i Jarosław Poniewiera.

Zdjęcie: Jarosław Poniewiera

Literatura:

Burns R., Monuments of Syria. An Historical Guide, I.B.Tauris, London 1999 Gawlikowski M., Sztuka Syrii, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1976 Moscati S., Świat Fenicjan, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971