Kanion de Chelly

Kanion De Chelly (Canyon De Chelly National Monument) -  położony jest w północno-wschodniej części Arizony w hrabstwie Apache w granicach rezerwatu Nawaho i zajmuje powierzchnię 339 km2. W 1931 roku został uznany za pomnik przyrody. Zarządzany jest przez National Park Service. Nazwa parku pochodzi od hiszpańskiej nazwy kanionu, zaczerpniętej z kolei wprost z języka Nawaho, w którym słowo tséyi oznacza coś położonego wśród skał czyli kanion.

Kanion de Chelly składa się z dwóch dużych kanionów, na południu kanionu de Chelly i na północy kanionu del Muerto oraz kilku mniejszych, spośród których najważniejsze są kaniony Black Rock i Monument. Główne tworzywo ścian kanionu to jasno czerwone piaskowce formacji De Chelly powstały w triasie, około 250 - 230 milionów lat temu. Są to skały utworzone w procesie petryfikacji równoziarnistych piasków wydmowych. Wiatrowej (eolicznej) genezie zawdzięczają one swoje charakterystyczne przekątne warstwowanie.

Kaniony zostały wycięte o wiele później, proces ich powstawania rozpoczął się ok 60 milionów lat temu. I trwa do dzisiaj. Na skalnych ścianach zauważyć można czarne nacieki, ich geneza długo nie była jasna. Ostatecznie wykazano, że występujące w miejscach okresowego spływania wody bakterie wyłapują unoszone w powietrzu pyły i wiążą w skalnych ścianach zawarty w minerałach magnez.

Kanion zamieszkiwany był od około 2500 roku p.n.e, świadczą o tym rysunki naskalne - petroglify. Pierwszymi znanymi mieszkańcami kanionu byli przedstawiciele kultury wyplataczy koszy z plemienia Anasazi z końca III wieku n.e. W ciągu następnego tysiąclecia z ziemianek przenieśli się do domów zbudowanych na występach skalnych. Nauczyli się wyrabiać piękną ceramikę i tkaniny. Później do kanionu przybyli Indianie z plemienia Hopi, których z czasem wyparli wędrujący członkowie szczepu Nawaho. Nawaho zamieszkują obszar kanionu od końca XVII wieku do dziś.

Malowniczą scenerię kanionu De Chelly zdobią ruiny domostw indiańskich z przed kilkuset lat, takich jak White House, Antelope House. Godny uwagi jest 240 metrowy ostaniec skalny zwany Spider Rock, z którym wiąże się legenda, iż na szczycie mieszka kobieta pająk. Spider Woman to jedna z najważniejszych postaci w panteonie Nawaho, jak głosi legenda umiłowała ona ludzi i uratowała ich przed zagładą, a następnie nauczyła ludzi tkać na krośnie.

Godziny otwarcia parku: od 08:00 do 17:00 od października do kwietnia i od 8:00 do 18:00 od maja do września.

Tekst: Artur Szaflik, Maciej Kołodziejczyk